از افزایش ۵ برابری تولید رادیو دارو تا کاربرد‌های متنوع فناوری پلاسما 

نظام سلامت یكی از مهمترین خرده نظام هایی است که نقش غیر قابل انکاری در قوام کلی جامعه دارد و به همبن دلیل به عنوان یكی از اولویت های برنامه ریزی، تخصیص بودجه، تامین و تجهیز زیر ساخت ها، مورد توجه سیاستگذاران قرار دارد تا حدی که ارتقای نظام سلامت در کشورهای توسعه یافته همتراز با اولویت های دفاعی و آموزشی مورد توجه است البته همین کشورها برخورداری از حق تامین دارو و زیست سالم را برای برخی دیگر از مردم مسدود کرده و با بهانه های واهی مانع دستیابی ملت ایران به حق مسلمشان شده اند البته جمهوری اسلامی ایران نیز مقهور این تلاش های مذبوحانه نشده و استفاده از فناوری هســته ای در حوزه سلامت را به طور جد مورد توجه قرار داده است تا امید را به بیماران صعب العلاج و خانواده آنها برگرداند. رادیو داروها از جمله این فناوری ها هستند که کمک شایانی به تشخیص و اثربخشی در درمان سرطان دارند و توانمندی های دانشمندان کشورمان در این عرصه باعث شده است تا جزء پنج کشور شاخص در این حوزه باشیم. 

به مناسبت روز ملی فناوری هسته ای در خدمت مهندس محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی به بررسی دستاوردها و برنامه های اتی این عرصه غرور انگیز پرداختیم که مشروح آن در ادامه می آید.

در سال‌های اخیر موضوع امنیت غذایی و ارتقای کیفیت محصولات کشاورزی مورد توجه قرار گرفته و بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ سازمان انرژی اتمی ایران در این زمینه گام‌های مهمی برداشته و توسعه کاربرد پرتو‌ها را همسو با سایر کشور در دستور کار خود قرار داده است؛ درباره اقدامات این سازمان توضیح دهید.

استفاده از فناوری هسته‌ای در حوزه‌ها و عرصه‌های مختلف زندگی مردم کشور همواره سرلوحه انجام امور در دولت سیزدهم محسوب می‌شود و یکی از گام‌های اساسی در سازمان انرژی اتمی ایران، توسعه کاربرد پرتو‌ها برای ارتقای امنیت غذایی و کیفیت محصولات کشاورزی است این مساله از سال ۱۴۰۰ با جدیت بیشتری دنبال شد و با مطالعات تخصصی توانستیم کشور را به ۱۲ قطب تقسیم‌بندی کنیم. در این مدت سامانه‌های پرتودهی محصولات مختلف کشاورزی توسط متخصصان کشور و دانش‌بنیان‌ها طراحی و ساخته شده و بستر مناسبی برای ساخت مراکز پرتودهی در قطب‌های تعیین شده، فراهم شده است. تاکنون ۳ مرکز پرتودهی محصولات کشاورزی مورد بهره‌برداری قرار گرفته و تا پایان سال با نصب تجهیزات، شاهد بهره‌برداری از ۹ مرکز دیگر خواهیم بود. متناسب با شعار امسال که مقام معظم رهبری تعیین فرمودند؛ بستر لازم برای مشارکت بخش خصوصی در زمینه توسعه کاربرد پرتو‌ها را فراهم کرده‌ایم، زیرا پرتودهی محصولات کشاورزی سهم قابل ملاحظه‌ای در ارتقای تولید در این عرصه داشته و خواهد داشت. خوشبختانه با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته و شرایطی که فراهم شده بخش خصوصی وارد این عرصه شده است به‌طوری‌که سامانه‌های پرتودهی با کمک سازمان انرژی اتمی ایران و نیز مشارکت بخش خصوصی در حال ساخت و راه‌اندازی است و به مرور تمامی ۱۲ سامانه طراحی شده، ساخته و راه اندازی می‌شود.این سامانه‌ها در زمینه پرتودهی انواع غلات و نیز ارتقای تولید محصولات اولویت‌دار مانند سیب‌زمینی بسیار کاربردی و مهم هستند. بر اساس بررسی‌های انجام شده اولویت وزارت جهاد کشاورزی، آفت‌زدایی از محصول سیب‌زمینی است و متخصصان سازمان انرژی اتمی ایران نیز بر اساس نیازسنجی انجام شده؛ سامانه پرتودهی را برای تحقق این هدف، تطبیق داده‌اند. این سامانه‌ها هم اشعه گاما و هم مایکروویو را پوشش می‌دهند؛ لازم به ذکر است که اشعه مایکروویو برای برخی از حبوبات یا آفت خرما مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مقیاس طرح توسعه کاربرد پرتو‌ها در سراسر کشور، بسیار بزرگ است و سال نخست نمی‌توانستیم همه این گستره را پوشش دهیم؛ نکته حائز اهمیت این است که طرح مورد نظر وارد فرایند کسب و کار و زندگی مردم شود، زیرا اکنون از ۱۳۰ میلیون تن محصولات کشاورزی تولید شده در کشور حدود ۳۰ درصد تبدیل به ضایعات می‌شود که با استفاده از پرتو‌ها می‌توان مانع این ضرر هنگفت و هدر رفت میزان فراوان مواد غذایی شد. پا پرتودهی محصولات کشاورزی در گام نخست از این میزان ضایعات جلوگیری می‌شود و در گام بعدی محصولات آفت‌زدایی شده و باقی‌مانده آفات به مردم منتقل نمی‌شود بنابراین برای بخش سلامت و بهداشت جامعه می‌تواند کارساز باشد. همچنین با توسعه کاربرد پرتو‌ها محصولات و سموم شیمیایی نیز در بخش کشاورزی استفاده نمی‌شود و در نهایت از خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور جلوگیری خواهد شد. در بدو ورود به سازمان انرژی اتمی ایران وعده داده بودیم که در مدت زمان ۳ سال این طرح را انجام داده و گسترش دهیم که خوشبختانه گام‌های موثری در این عرصه برداشته شده و به تحقق کامل وعده خود نزدیک هستیم. البته در سال‌های گذشته چشمه‌های کبالت ۶۰ سامانه‌های تهران و بناب شارژ نشده بود که در توسعه نیافتن کاربرد پرتو‌ها در کشور تاثیر داشت؛ خوشبختانه سال ۱۴۰۲ توانستیم این سامانه‌ها را شارژ کنیم و اکتیویته آن‌ها را به حد ظرفیت اسمی برسانیم و همین امر موجب شد سال قبل حجم پرتودهی محصولات ۲.۵ برابر سال ۱۴۰۱ شود که این روند نیز در سال‌جاری در حال افزایش خواهد بود و مکان‌های نصب در حال آماده شدن است و مراکز پس از آماده‌سازی به صورت پی‌در پی راه‌اندازی خواهند شد. 

حضور ایران در میان کشور‌های تولید کننده انواع رادیودارو

بر اساس آمار‌های جهانی هر ساله بر تعداد افراد مبتلا به انواع سرطان در دنیا افزوده می‌شود و به حتم ایران نیز از این فاجعه مستثنی نیست؛ سال گذشته شاهد رونمایی از انواع رادیودارو‌های درمانی و تشخیصی توسط سازمان متبوع شما بودیم؛ لطفا بفرمایید در این عرصه چه اقداماتی انجام شده است؟ 

 با توجه به نرخ رشد سرطان در دنیا و کشور ما، یکی از شیوه‌های درمان استفاده از رادیوداروهاست که این شیوه در سال‌های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و امروز ما همپای کشور‌های پیشرو در این زمینه هستیم و در کنار چند کشور برتر جهان در زمینه تولید انواع رادیودارو قرار داریم. در ماه‌های اخیر به موفقیت قابل توجهی دست یافته‌ایم و باید اعلام کنم یکی از رادیودارو‌های مهمی که در حال تست آن هستیم، رادیوداروی جدید «آلفازا» است و این دارو جزو مواردی است که در دنیا امر تازه‌ای محسوب می‌شود. اکنون رادیوداروی جدید «آلفازا» در مرحله انجام تست‌های بالینی قرار دارد.در بخش پزشکی و سلامت اراده کرده‌ایم که کیفیت رادیودارو‌ها را به سطحی برسانیم که بهتر بتوانند سلول‌های سرطانی را تشخیص دهند و همچنین در بخش رادیودارو‌های درمانی اثربخشی دارو‌ها افزایش یابد.سال گذشته بیش از ۶۰ رادیوداروی درمانی و تشخیصی تولید کردیم که برای بیماران مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ همچنین ۱۰ رادیودارو در مرحله تحقیقات قرار داشت. با تلاش‌های صورت گرفته اکنون تعداد رادیودارو‌های تولیدی راه یافته به مرحله تحقیقات پیش‌بالینی و بالینی را به ۲۰ مورد رسانده‌ایم که این روند نشان‌دهنده ظرفیت بالای تولید رادیودارو‌ها در صنعت هسته‌ای کشور است.هم اکنون در کشور تنها یک شرکت تولید رادیودارو داریم که این شرکت نیز تحریم شده است. تحریم‌ها علیه صنعت هسته‌ای کشور بسیار جدی است و در این راستا جان انسان‌ها برای مدعیان حقوق بشر بی‌معناست.با وجود تمام محدودیت‌ها، تحریم‌های گسترده و با توجه به ظرفیت موجود در کشور توانسته‌ایم با تکیه بر توان و دانش داخلی تبدیل به یک قطب در صنعت رادیو‌دارو شویم به‌طوری‌که امسال بزرگترین مرکز تولید رادیوداروی کشور با حضور رییس‌جمهور محترم افتتاح خواهد شد. 
با افتتاح و بهره‌برداری از این مرکز، ظرفیت تولید رادیو داروی کشور به ۵ برابر افزایش می‌یابد.

کاربرد‌های متنوع فناوری پلاسما 

در ۲ سال گذشته سازمان انرژی اتمی ایران نسبت به توسعه فناوری پلاسما در عرصه‌های گوناگون اقدام کرد؛ در مورد این اقدامات و نتایج آن توضیحاتی بفرمایید.

قبلا در حوزه فناوری پلاسما فقط در سطح مقالات فعال بودیم و در تجاری‌سازی این فناوری و تولید و توسعه آن نقشی نداشتیم، اما توسعه این دانش را با جدیت بیشتری دنبال کردیم که منجر به نتایج قابل توجهی شد. سال گذشته در این حوزه توانستیم کلینیک‌های درمان زخم را راه‌اندازی کنیم که با فناوری پلاسما به کمک بیماران می‌آیند.
امسال و همزمان با روز ۲۰ فروردین؛ سالروز ملی فناوری هسته‌ای نیز کلینیک زخم بیمارستان ساسان آماده فعالیت و ارایه خدمات به جانبازان عزیز شد و علاوه بر آن در ورامین و کرج هم دارای کلینیک‌های زخم هستیم که به هموطنان خدمات ارایه می‌دهند. آمادگی داریم تا در سال‌جاری ۵۰ کلینیک زخم را در سراسر کشور راه‌اندازی کنیم چراکه این فناوری برای بیماران دیابتی و کسانی که دچار زخم بستر می‌شوند از جمله جانبازان عزیز کشورمان، کمک کننده است. البته کاربرد‌های فناوری پلاسما فقط به عرصه پزشکی و سلامت محدود نمی‌شود بلکه این فناوری دارای کاربرد‌های متنوعی است که می‌توان به استفاده از آن برای دفع شیرابه زباله‌های شهری و نیز پساب‌های صنعتی خطرناک اشاره کرد. فناوری پلاسما همچنین در حوزه کشاورزی نیز دارای کاربرد است به‌طوری که به علاوه برای دفع سم آفلاتوکسین پسته از فناوری پلاسما استفاده می‌کنیم و در بهار امسال نیز کارخانه‌ای به این منظور افتتاح خواهد شد و بدین ترتیب کشاورزان از آفت پسته و سم آفلاتوکسین خلاص خواهند شد.با افتخار باید گفت که امروز از سطح مقاله به یک شرکت دانش‌بنیان و تولید و توسعه در حوزه پلاسما رسیده‌ایم.

رفع نیاز‌های فناورانه صنایع

برخلاف باور عمومی به‌نظر می‌رسد که گستره کاربرد فناوری هسته‌ای فقط به حوزه انرژی محدود نمی‌شود بلکه در طول سال گذشته شاهد رونمایی از دستاورد‌های سازمان انرژی اتمی در عرصه‌های سلامت، کشاورزی و حتی صنعت بودیم؛ درباره تاثیر این فناوری در صنایع توضیح دهید. 

گستره استفاده از فناوری هسته‌ای واقعا نامحدود است و در بسیاری از عرصه‌ها می‌توان رد‌ّپای آن را مشاهده کرد. صنایع گوناگون نیاز‌های فناورانه‌ای دارند که تحت تاثیر تحریم‌ها برآورده ساختن آن‌ها با مشکل مواجه شده است؛ در این مدت متخصصان هسته‌ای کشور توانسته‌اند به دستاورد‌هایی برسند که نیاز صنایع محسوب می‌شوند برای نمونه ابزار دقیق‌های هسته‌ای از جمله تجهیزات مورد نیاز صنایع نفت، گاز و پتروشیمی است که به دلیل تحریم‌ها یا امکان واردات این ابزار‌ها وجود ندارد یا شرکت‌های خارجی سازنده از تعمیر و پشتیبانی این ابزار‌ها در ایران سر باز می‌زنند. سازمان انرژی اتمی با طراحی و ساخت سامانه‌های تمام ایرانی توانسته به مدد صنایع کشور مانند نفت، گاز، پتروشیمی، سلولزی، فولاد و... آید به‌طوری‌که امروز بیش از ۱۵۰ مجتمع بزرگ کشور از این سامانه‌ها بهره‌مند هستند و تجهیزات کاملا ایرانی دغدغه‌های آنان را حل کرده است.خدمات‌رسانی به بخش صنعت کشور در سال ۱۴۰۲ سه برابر میزانی بود که در سال ۱۴۰۱ انجام شده بود؛ این حرکت پرشتاب موجب دست یافتن به نتایج مطلوبی شده است البته این روند همچنان ادامه دارد و همکاران ما تداوم آن را دنبال می‌کنند.در این مدت سازمان انرژی اتمی ایران توانسته اقدامات مشارکتی خوبی در زمینه توسعه صنایع گوناگون از جمله صنعت نفت را با تکیه بر تحقیقات معنادار و هدفمند به سرانجام برساند. در این زمینه فعالیت‌های خود را با مفروضات طرحی که تعریف می‌شود، انطباق می‌دهیم، زیرا اعتقاد داریم که فعالیت‌ها باید به شکل مشتری‌مدارانه انجام شود تا نیاز بخش صنعت را برآورده سازیم.

برنامه‌ریزی برای جذب سرمایه انسانی

یکی از پتاسیل‌های مهم سازمان انرژی اتمی ایران، برخورداری از نیروی متخصص و ماهر است؛ چه برنامه‌ای برای ارتقای سرمایه انسانی خود دارید؟ 

برای اشتغال جوانان متخصص در حوزه فناوری هسته‌ای برنامه‌ریزی‌های خوبی صورت گرفته و بر اساس اولویت‌های احصاء شده سال گذشته با معرفی بنیاد ملی نخبگان، بسیاری از دانشجویان نخبه جذب این سازمان شدند. امسال نیز بورسیه ۶۰۰ دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد را برنامه‌ریزی کرده‌ایم. با توجه به اهمیت نیروی انسانی متخصص در صنعت هسته‌ای؛ جذب نخبگان از اولویت‌های سازمان انرژی اتمی ایران به شمار می‌رود و آموزش و جذب افراد نخبه را با جدیت دنبال می‌کنیم.

ایران؛ میزبان نخستین کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای

در زمینه ارتقای جایگاه صنعت هسته‌ای در سطح بین‌المللی چه اقداماتی انجام شده است؟ 

تاکنون ۲۹ دوره کنفرانس هسته‌ای به صورت ملی در کشور برگزار شده، اما با توجه به موفقیت‌های ایران در عرصه فناوری‌های هسته‌ای، مقرر شد تا در زمینه برگزاری رویداد‌های تخصصی جهانی نیز وارد شویم، زیرا بر خلاف روایتگری‌های ظالمانه و غلط، واقعیت صنعت هسته‌ای ایران چیز دیگری است. به همین منظور نخستین کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای اردیبهشت ماه امسال با حضور بیش از ۳۰ کشور جهان در ایران برگزار می‌شود که در این رویداد مهم؛ دستاورد‌ها و توانمندی‌های جمهوری اسلامی ایران در حوزه هسته‌ای ارایه خواهد شد.برنامه‌ریزی شده است تا با ثبت این کنفرانس بین‌المللی در میان رویداد‌های هسته‌ای جهان، آن را به صورت مرتب در دستور کار داشته باشیم و ان‌شاءالله این کنفرانس را به یکی از قطب‌های رویداد‌های هسته‌ای بین‌المللی تبدیل خواهیم کرد. 

نقش توسعه نیروگاه‌های اتمی در اقتصاد 

توسعه نیروگاه‌های برق اتمی و تاثیر آن در عرصه‌های مختلف اقتصاد و جامعه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ 

با توجه به افزایش شدید آلاینده‌ها و اثرات مخرب زیست محیطی، توسعه نیروگاه‌های اتمی در جهان مورد توجه جدی قرار گرفته و باید تعداد نیروگاه‌های فعلی ۳ برابر شود، زیرا دارای مزایای فراوانی نسبت به سایر نیروگاه‌ها و سوخت‌های فسیلی هستند. توسعه نیروگاه‌های اتمی و دستیابی به تولید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای همواره مورد تاکید رهبر معظم انقلاب بوده و سازمان انرژی اتمی ایران این مهم را جزو اولویت‌های خود قرار داده است. برای دستیابی به تولید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای؛ طرح توسعه نیروگاه‌های اتمی در کشور را در دستور کار قرار داده‌ایم به‌گونه‌ای که علاوه بر طرح توسعه واحد‌های ۲ و ۳ نیروگاه اتمی بوشهر؛ برنامه‌ریزی‌های دقیقی برای احداث نیروگاه‌های اتمی در سواحل مکران که شامل استان‌های خوزستان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان می‌شود، آغاز شده است.مزایای انکارناپذیر نیروگاه‌های اتمی را می‌توان در میزان تولید برق هسته‌ای در نیروگاه اتمی بوشهر مشاهده کرد؛ سال گذشته نیروگاه اتمی بوشهر به لحاظ رعایت الزامات ایمنی و نیز بهره‌وری در میزان تولید انرژی برق، به رکورد دست یافت و توانست ۷.۴ میلیارد کیلووات ساعت برق تولید کند که در مقایسه با نیروگاه‌های مشابه راندمان ۱۰۰ درصدی داشته است. نیروگاه اتمی بوشهر در چهارچوب ضوابطی که تعیین شده بود عملکرد خوبی داشته است و این موضوع باعث شد که از جایگاه هفدهم یا هجدهم همیشگی به جایگاه اول ارتقا یابد. همچنین فعالیت این نیروگاه در یک سال گذشته از تولید و انتشار بیش از ۸ میلیون تن آلاینده ممانعت کرده و یا میزان برق هسته‌ای تولید شده در نیروگاه اتمی بوشهر موجب صرفه‌جویی در مصرف بیش از ۱۱ میلیون بشکه نفت خام شده است که این موارد مهم تاثیر به‌سزایی در اقتصاد ملی و نیز سلامت جامعه داشته است.